KỸ THUẬT NHUỘM POLYESTER

TECHNIQUES OF DYEING POLYESTER 

1-   DẪN NHẬP.

Polyester là sợi tổng hợp đuợc liên kết với nhau bằng lưc hút liên phân tư (Van der Vaal). Khi nhiệt độ của mẻ nhuộm đuợc nâng cao, lưc liên phân tử sẽ giảm dần,  màu nhuộm bắt đầu xâm nhập (penetration),phân tán(diffusion),rồi lấp đầy nh̃ưng lỗ hổng bên trong Polyester.Sự phân tán (diffusion) chỉ xảy ra ở 80-90 Celcius, trên nhiệt độ glass -transition của Polyester.

   Trong quá trình sãn xuất,không có bất kỳ phản ứng nào giữa  phẫm nhuộm và Polyester.

   Khi sấy ở nhiệt độ cao,các phân tử polyester này sẽ truợt lên nhau, phẫm nhuộm tich tụ bên trong sẽ di chuyển ra ngoài, bám trên mặt Polyester và sẽ làm bẩn các sãn phẫm khác.

  Nói chung, kỹ thuật nhuộm Polyester gồm những bước như sau:

   - Chọn thời gian và nhiệt độ nhuộm thich hợp tùy theo nguyên liệu Polyester và phẫm nhuộm dùng.

   - Tăng độ xác tin (reliable) và mức độ lập lại (repetition) giữa phòng thí nghiệm và thực tế sãn xuất.

   - Bảo đảm sự lâp lại (repetition) giữa những mẻ nhuộm.

   - Tránh sửa nhiều lần(addition).

 Bài viết này không đề cập đến phương pháp nhuộm Thermosol.

Trong phương pháp này, phẫm nhuộm đuợc phết trên mặt Polyester, rồi đuợc nhuộm ở nhiệt độ cao 200-225 Celcius , bằng hơi nóng (hot air), hoặc bằng ống tròn đun nóng (heated roller).

 

 Một dạng Polyester khác đuợc gọi là Textured Polyester.Về cấu tạo, nó là tập họp những sợi Polyester cực nhỏ(microfiber).Sợi Polyester lớn nầy có độ bóng láng cao,và rất bền(higher tensile force).Để có chất luợng cao,trong khi nhuộm,dung dịch nhuộm phải đuợc điều chỉnh di động theo huớng trong ra ngòai (inside/outside)

    - Mẫu thi nghiệm phải đuợc thực hiện trên 5 grams woven fabric, nếu không,những sợi microfiber sẽ bun ra,và sợi sẽ mất độ láng

-         Công thức nhuộm được tăng 20% để có sự lặp lại giữa phòng thi nghiệm và thực tế sãn xuất.

 2. PHẪM NHUỘM .

Phẫm nhuộm dùng cho Polyester đuợc gọi là Disperse,đ́o là loại phẫm không tan trong nước,v̀a gồm có 3 loại tùy theo nhiệt độ nhuộm đuợc áp dụng:

        -Loại Low energy: khi nhiệt độ nhuộm 100Celcius

          -Loại Medium energy: khi nhiệt độ nhuộm 115-120 Celcius

          -Loại High energy: khi nhiệt độ nhuộm 130-135 Celcius

   

2.1- Nhuộm Polyester ở nhiệt độ 100 Celcius hoặc 115-120 Celcius.

       

Nguyên liệu đuợc dùng là : hổn hợp Polyester/wool, Polyester/acrylic, Polyester/nylon.

Phẫm nhuộm dùng cho loại này có những đặc tinh như sau :

             - Cơ cấu phân tử nhỏ, nên di chuyển (migration),thấm thấu (penetration) , phân tán( diffusion) nhanh, nên mẻ mhuộm đuợc nhuộm ở nhiệt độ thấp hoặc trung binh.

             - Thành phẫm có chất lương thấp, do wetfastness,lightfastness và thermomigration không đạt yêu cầu.

             - Luôn luôn cần tác chất Carrier để nhuộm.

 2.2- Nhuộm Polyester ở nhiệt độ cao 130-135 Celcius.

           

 Nguyên liệu đuợc dùng là : 100% polyester, Texured Polyester, hoặc hổn hợp Polyester/cotton.                   

 Phẫm nhuộm loại này có những đặc tińh như sau :

              -Cơ cấu phân tử to, khi nhuộm phải cần năng luợng cao, để gia tăng migration,penetration và diffusion.

Nguợc lại ,thành phẫmcó chất luợng cao.

              -Không cần tác chất carrier

Hơn  nữa trong mọi ( every)truờng hợp phẫm nhuộm đuợc chọn phải có cùng những đặc tính như sau :

              -Có cùng nhóm(low,medium,hoặc high energy)

              -Có độ hấp thụ màu (build-up) gần nhau.

   

2.3-SỬA SỌAN MẪU .

Truớc khi nhuộm ,Polyesrer phải đuợc rữa (scour) hoặc tẩy trắng (bleach) tùy theo mục đ́ich đuợc dùng:

2.3.1 – Scouring : Dùng cho polyester.

                        Công thức đề nghị.

                        1g/l soaping agent

                        2g/l soda ash

                        thời gian:10 minutes ở  100 Celcius

2.3.2- Bleaching : Dùng cho polycotton.

                        Công thức đề nghi.

                        1g/l soaping

                        2g/l Caustic soda 50%

                        1,5g/l  Hydro peroxide 50%

                        thời gian 10 minutes ở 100 Celcius

       

 2.3.3- Công thức thuốc nhuộm tiêu biểu.

 Dung tich của mẻ nhuộm đuợc căn cứ tuỳ theo trọng luợng của vãi hoặc sợi đuợc dùng. Nếu tṛọng luợng vãi dùng là 100kg. dung tich của mẻ nhuộm là 2000kg hoặc 2000lit .

Nếu trọng luợng sợi dùng để nhuộm là 100kg, dung tích mẻ nhuộm là 1000kg hoặc 1000lit 

Trong phong thí nghiệm, nguời ta phải nhuộm trên mẫu 5gr, công việc này đuợc gọi là colormatching cho đến khi nào màu nhuộm gần hoặc giống với standard.

     

       -1g/l Dispersing agent

       -1g/l levelling agent

       -2g/l acid acetic (mẻ nhuộm phải có pH= 4,5- 5).

       -1g/l carrier agent( dùng cho phẫm nhuộm low or medium energy)

       - Phẫm nhuộm.

     Tất cả hóa chất và phẫm nhuộm đuợc cho vào mẻ nhuộm ở 60 Celcius.

  3.NHIỆT ĐỘ VÀ THỜI GIAN NHUỘM.

       Trong tất cả mọi trường hợp, độ gia tăng của nhiệt độ khi nhuộm ( rising temperrature ) là 2 celcius / phút

    3.1- DÙNG CHO PHẪM NHUỘM HIGH ENERGY (130-135 Celcius)

     3.1.1 - Màu nhạt và trung binh (light shade or medium shade)

              - thời gian : 30 phút

              - Nhiệt độ : 130 celcius

     3.1.2  - Màu đậm (dark shade)

               - thời gian : 45 tới 60 phút

               - Nhiệt độ : 130 celcius

               - Reduction clearing ( công thức tiêu biểu : 2gr/l sodium hydrosulphite,

 3-4gr/l caustic NaOH, 10 phút ở  80 celcius)

     3.2 - DÙNG CHO PHẪM NHUỘM LOW HOẶC MEDIUM ENERGY

            - Thời gian: 30 phút

               - Nhiệt độ: !00 celcius cho low energy hoặc 115-120 cho medium energy

     

Với kinh nghiệm, dark shade khi tổng số dyestuff  >= 4% cho 100% Polyester hoặc 2% cho polycotton.

Cuối giai đoạn reductive clearing, mẻ nhuộm phải đuợc trung hòa bằng 1g/l acetic acid.

      3.3- GIAI ĐỌAN BÔI TRƠN (softener).

 Trong tất cả mọi truờng ḥơp, mẻ nhuộm đuợc điều chỉnh ở pH=5-6 bằng 1g/l acid acetic .

      Sau đó tác chất bôi trơn (softener) đuợc cho vào dung dịch nung lên tới 50 Celcius , rồi đuợc giử trong 10 phút.

ĐINH VĂN TÂN

Toronto/Canada.